Δώρα Κασκάλη: Πέντε ζωές κι ένα μυθιστόρημα

Πέντε ζωές κι ένα μυθιστόρημα» ή η περιπέτεια ενός επίδοξου συγγραφέα, μιας ηρωίδας που ζει στην πολύπαθη καθημερινότητα και ενός χειρόγραφου που αναζητάει τον υποψήφιο εκδότη του. Τρία σε ένα λοιπόν και προτάσσοντας τις πέντε διαφορετικές γραφές, βρισκόμαστε ενώπιον μιας πρωτότυπης σε σύλληψη νουβέλας.

Τι σύνδεση έχει η ηρωίδα Χριστίνα με την αφηγήτρια; Και ποια είναι η σχέση της τελευταίας με τον -περιβαλλόμενο από το θολό νέφος της αβεβαιότητας- αποδέκτη του χειρογράφου της;

«Όλα ξεκίνησαν από την ανάγκη μου για ψυχική αποσυμπίεση». Αυτή είναι η εναρκτήρια πρόταση, η απάντηση που δίνουν όλοι εκείνοι τους οποίους η γραφή ταλανίζει αλλά και μαγεύει ταυτόχρονα. Γεννάται όμως το εξής ερώτημα: αυτή η ανάγκη σε τι δρόμους μπορεί να οδηγήσει τον γράφοντα; Γιατί αν υποθέσουμε πως το κείμενο είναι το μεταφερόμενο υλικό, μια καλή ερώτηση είναι: «σε ποιο σκαρί θα το βάλουμε για να κάνει το ταξίδι του;» Κι αν βρούμε την απάντηση σε αυτό, ποια είναι η πορεία που θα ακολουθήσει; Προορισμός του η Ιθάκη ή το νησί των Λαιστρυγόνων; Ή μήπως αυτό των Φαιάκων ή απλά και μόνο η επιτυχής διέλευση από το πέρασμα όπου ελλοχεύουν οι Σειρήνες;

Η Δώρα Κασκάλη επιχειρεί με μεγάλη επιτυχία κατά την προσωπική μου άποψη να καταγράψει αυτή την Οδύσσεια του συγγραφέα. Ντύνοντας το χειρόγραφό της με τον εμπιστευτικό, φιλικό ή εξομολογητικό τόνο και απευθύνοντάς το στον τελικό του παραλήπτη, τον εκδότη, στην ουσία ανοίγει ένα διάλογο με τον αναγνώστη. Πίσω από την εκάστοτε εκφορά του γραπτού λόγου κρύβεται ο προβληματισμός του ανθρώπου που προσπαθεί να επικοινωνήσει με μέσο του τις λέξεις.

Κι έτσι η αφηγήτρια «πειραματίζεται» με διαφορετικές γραφές και το αντίστοιχο ύφος. Ξεκινάμε την ανάγνωση με τα όνειρα της Χριστίνας και το γκρέμισμά τους σε ένα ανήλιαγο υπόγειο στα αζήτητα του Δημοσίου μέχρι την ηρωική παραίτησή της. Πρώτη γραφή η γυναικεία δίνοντας με έναν ιδιαίτερο τόνο τα προβλήματα μιας σύγχρονης εργαζόμενης. Στο τέλος η αφηγήτρια φοβάται ότι το κείμενο παραείναι αυτοβιογραφικό οπότε και περνάει στη δεύτερη γραφή, αυτή του ψυχολογικού θρίλερ. Ο λόγος πλέον σε πρώτο πρόσωπο, πιο κοφτός και αιχμηρός, εισχωρεί στα σκοτάδια της παλιάς της γειτονιάς και σε αυτά που έχουν ταριχεύσει την ψυχή της. Παράλληλα, η πλοκή εξελίσσεται και ο αναγνώστης βλέπει με άλλη ματιά πια τη ζωή της ηρωίδας. Στην τρίτη γραφή, αλλάζει ο τόπος, αλλάζει και το ύφος και να η εισαγωγή στην κλασσική αστυνομική περιπέτεια. Με τη διαλεύκανση της υπόθεσης, η γραφή θα περάσει στην αισθηματική/ερωτική αφήγηση μια και η εξέλιξη έχει φτάσει να την απαιτεί.

Το ροζ δεν είναι ένα χρώμα που ταιριάζει στο χειρόγραφό της τελικά, συμπεραίνει η αφηγήτρια, και πιάνει πλέον να υφάνει τον ιστό καταθέτοντας ατόφιο τον εαυτό της, ξεφεύγοντας από κλισέ, ύφη και τυπολογίες. Πού θα εντάξει τώρα αυτό το τελευταίο κομμάτι; Μήπως η κρίσιμη στιγμή όπου η ηρωίδα της καλείται να πάρει αυτό που λέμε «αποφάσεις ζωής» είναι και το κομβικό σημείο όπου η αφηγήτρια αναγνωρίζει ότι πλέον γράφει μέσα από και με την ψυχή της; Μήπως είναι αυτή η στιγμή της ωρίμανσης για την ηρωίδα, για την αφηγήτρια, για τον συγγραφέα, για τον άνθρωπο γενικότερα;

Μέσα από τις πέντε διαφορετικές γραφές, η Δώρα Κασκάλη δίνει ανάγλυφα την πάλη στο μυαλό ενός συγγραφέα και το βάρος που αναλαμβάνει αυτός όπως και τη βαρύτητα που δίνει στο δημιούργημά του.

Σταχυολογώ από τη σελίδα 15: «Αν έπαιρνα, λοιπόν, έναν άξιο εκπρόσωπο του κάθε είδους και ξεπατίκωνα τα βασικά συστατικά της συνταγής της επιτυχίας του, δεν θα είχα έναν αξιόπιστο σηματωρό στο μαινόμενο πέλαγος της δημιουργίας; Πιστεύω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν μεν βολικό, αλλά τελικά θα με πρόδιδε η φκιασιδωμένη έκφραση που δεν θα μπορούσε να κρύψει την ασχήμια της με τ’ ακριβά καλλυντικά».

Και από τη σελίδα 79: «Τώρα πια είμαι περισσότερο σίγουρη από ποτέ ότι η διακονία της λογοτεχνίας πρέπει να γίνεται με σύνεση και με μικρούς στόχους. Καλά τα συνταγολόγια και οι προκάτ πλοκές, αλλά σε μια εποχή που όλα έχουν ειπωθεί, δεν ξεβρακωνόμαστε αμέσως στους αναγνώστες όσα ακριβά λιλιά κι αν φορέσουμε; Εγώ, προς ώρας, θα θέσω ως επόμενο στόχο την πέμπτη ζωή της ηρωίδας μου, κοιτάζοντας να την ιστορήσω με τρόπο που να είναι πιο κοντά στην ουσία της γλώσσας που μου έφτιαξαν τα λειψά μου διαβάσματα και η εγωίστρια μνήμη».

Πέντε ζωές κι ένα μυθιστόρημα, μια νουβέλα πάνω στην πορεία και την ωρίμανση μιας γυναίκας και ενός χειρογράφου.

Ένα ανοιχτό βιβλίο από την http://www.openbook.gr/. Ο σύνδεσμος για να το αποθηκεύσετε στην ψηφιακή σας βιβλιοθήκη είναι http://www.openbook.gr/2012/10/kaskali.html.

Κώστας Γραμματικάκης: Τα αχαρακτήριστα

Στον πρόλογο, ο ίδιος δηλώνει «συγγραφέας δεν είμαι, μόνο δημοσιογράφος είμαι και πολύ μου πάει». Κι εγώ θα απαντήσω ότι συγγραφέας είναι αυτός που πονάει με και για τις λέξεις, που δεν τις προδίδει, που σκύβει το κεφάλι πάνω στο χαρτί (ή στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή κατά το πιο σύγχρονο) για να ακούσει, να μυρίσει, να δει, να χαϊδέψει το νόημά τους. Κι όταν το κείμενό του ολοκληρωθεί, ο ίδιος να νιώσει μια ανακούφιση και μια ανάταση ψυχής. Να αισθανθεί κι ένα είδος περηφάνιας, γιατί έβαλε κι αυτός ένα λιθαράκι, προσφορά σε αυτόν τον κόσμο. Είμαι σίγουρη πως αυτά κάνει και νιώθει ο κύριος Γραμματικάκης. Κι αν δεν του αρέσει η λέξη συγγραφέας, ας με αφήσει να τον αποκαλώ εγώ έτσι κι εκείνος ας χρησιμοποιήσει κάτι περιφραστικό.

Καθώς διάβαζα αυτά τα ποικιλόμορφα (και θα εξηγήσω αμέσως τι εννοώ) κείμενα, η αίσθησή μου ήταν πως ακολουθούσα αυτόν τον περήφανο Κρητικό, παρακολουθούσα τις κινήσεις του κι ένιωσα ευλογία που μου επέτρεψε να γυρίσω όχι τον χρόνο πίσω, αλλά την ψυχή μου εκεί που πρέπει να βρίσκεται, καθώς ενίοτε (αδύναμοι όντες οι άνθρωποι και η γράφουσα το ίδιο) ξεφεύγει.

Ποικίλα και ποικιλόμορφα είναι τα κείμενα: αναμνήσεις, εικόνες της Κρήτης, της φύσης και των ανθρώπων της, συνομιλίες με την ιερή θάλασσα, αλλά και σκέψεις και απορίες πάνω στα καθημερινά. Τα περισσότερα εντάσσονται στην κατηγορία του χρονογραφήματος, αφού αυτό το τελευταίο δεν είναι παρά το είδος του λόγου όπου με τρόπο άλλοτε εύθυμο, άλλοτε σατιρικό, δίνεται μία αναπαράσταση των καθημερινών και των προβληματισμών που πηγάζουν από αυτά, ένας κοινωνικός σχολιασμός που προτρέπει ή καλεί σε διάλογο τον αναγνώστη, με τον δέοντα σεβασμό πάντα.

Ο λόγος του Κώστα Γραμματικάκη φέρνει μαζί του τις χάρες και τις ιδιοτροπίες της θάλασσας, τη μυρωδιά της φρεσκοπατημένης γης, την αγνή φιλία, τη νοσταλγία, το ολοκληρωτικό δόσιμο στον τόπο του αλλά και σε αυτό στο οποίο ο ίδιος τάχτηκε.

Κάπου ανάμεσα σε ψαρέματα, αλλοτινές βεγγέρες της Αποκριάς, όνειρα για ταξίδια μακρινά (κι ας είναι πολύ κοντινά τελικά), σκανταλιές και άγουρους έρωτες, πλακατζίκια, κονδυλοφόρους, ρακή με συνοδεία εκλεκτών ή ταπεινών μεζέδων, ο λόγος του γεφυρώνει το χθες με το σήμερα. Όλα τα συνταιριάζει με ένα ύφος δικό του, ξεχωριστό, που σε κάνει να θέλεις να διαβάσεις κι άλλη σελίδα και μία ακόμη μέχρι που φτάνεις στο τέλος χωρίς να το καταλάβεις. Έχεις παρασυρθεί κι έχεις πετάξει κι εσύ όπου πετάει η δική του η ψυχή.

Από το οπισθόφυλλο, μεταφέρω αυτές τις αγαπημένες μου γραμμές καθώς ο αφηγητής περιγράφει πώς βρίσκει σαν δώρο της θάλασσας μια γυάλινη φιάλη και το πολύτιμο περιεχόμενό της.

«Κρατώντας την ωσάν το Άγιο Δισκοπότηρο -θε μου συγχώρεσέ με- τη μετέφερα στην άμμο κι εκεί στη βλυχοπηγή άρχισα να την καθαρίζω. Ώρες πολλές! Μέχρι που όλη της η ομορφιά αναδύθηκε. Από ένα της μάγουλο ένα ανάγλυφο ελληνικό δελφίνι χαιρόταν κι από το άλλο μια χαρουπιά φούντωνε. –Η σημαία της Ελλάδας, ψέλλισα κι ήπια βλυχό νερό για να συνέλθω».

Τα αχαρακτήριστα, εκδόσεις Διήρης, 2007 ξεδιπλώνουν μπροστά στον αναγνώστη μια βεντάλια συναισθημάτων οδηγώντας εκεί όπου το λευκό, το χρυσαφί και το βαθύ γαλάζιο συμβολίζουν ένα μοναδικό τόπο.

Γουίλ Λάβεντερ: Κυριαρχία

Ο δολοφόνος ξαναγυρίζει στον τόπο του εγκλήματος;

Το προφανές δεν είναι αρκετό για την καθηγήτρια του Χάρβαρντ Άλεξ Σίπλι. Δεκαπέντε χρόνια πριν, κίνησε τις διαδικασίες για να αθωωθεί ο καθηγητής Λογοτεχνίας Ρίτσαρντ Άλντις. Ο τελευταίος είχε εκτίσει ήδη δώδεκα χρόνια φυλάκισης για δύο φόνους που δεν διέπραξε.

Πόσο σίγουρη μπορεί να είναι η Άλεξ όταν το μοτίβο των φόνων επαναλαμβάνεται; Δεκαπέντε χρόνια μετά την αθώωση του καθηγητή, κάποιος έχει βάλει στόχο του να εξαφανίσει όσους τότε συμμετείχαν σε ένα ιδιότυπο λογοτεχνικό μάθημα.

Εννέα άτομα, πέντε άνδρες, τέσσερις γυναίκες. Και αν ο ένας από αυτούς κρίθηκε ότι είχε κάθε λόγο να αυτοκτονήσει, το πώς και το γιατί των επόμενων θανάτων, δεν αφήνει άλλα περιθώρια. Ο κλοιός σφίγγει, κανένας δεν είναι αθώος, κάθε πρόσωπο που εμφανίζεται καθώς ο εφιάλτης εντείνεται, αυξάνει τις εικασίες.

Ένα θρίλερ με όλη τη σημασία του όρου. Πολλές στιγμές μου θύμισε την ασφυκτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί η Άγκαθα Κρίστι. Διαβάζοντας, είχα την εντύπωση ότι όλο και περισσότερα σύννεφα μαζεύονταν στον ουρανό -κι ας ήταν η μέρα ηλιόλουστη- κι ότι ο αέρας λιγόστευε δυσκολεύοντας την αναπνοή.

Ο συγγραφέας με την Κυριαρχία του κυριαρχεί στην κυριολεξία. Έξυπνα στημένη η πλοκή του, δεν αφήνει τον αναγνώστη στιγμή σε ησυχία, καθώς ανά δύο ή τρία κεφάλαια, τον κατευθύνει από το χθες στο σήμερα και πάλι πίσω. Τελειώνεις μια ενότητα κι αναρωτιέσαι: «Μα τι γίνεται; Θα μας τρελάνει; Ποιος είναι ο δολοφόνος;»

Η συγκεκριμένη απάντηση βέβαια ενδιαφέρει τον αναγνώστη που θα το διαβάσει απλά σαν ένα αστυνομικό θρίλερ. Αυτό όμως είναι μόνο η επιφάνεια, γιατί όλη η δομή και η εξέλιξη του μύθου, ακόμη κι ο τίτλος του μυθιστορήματος, στοχεύουν να μας παρασύρουν στο παιχνίδι μέσα στο παιχνίδι. Το πώς μπορεί να εξουσιάσει κανείς με μια μορφή ψυχολογικής βίας η οποία όμως παρουσιάζεται με το ένδυμα της λογοτεχνικής αυθεντίας. Και αυτή η τελευταία πάλι φαίνεται να καταλήγει στην πρωτιά και κυριαρχία, γυρίζοντάς μας στην αρχή του κύκλου για να εκτελέσουμε αυτή τη φορά την αντίστροφη πορεία.

Ποια είναι αλήθεια η Διαδικασία; Πότε το παιχνίδι αρχίζει να γίνεται επικίνδυνο; Ή μήπως είχε ξεφύγει από την αρχή, από την πρώτη στιγμή που κάποιος αποφάσισε να ασχοληθεί εξονυχιστικά με ένα συγγραφέα φάντασμα;

Στο μυθιστόρημα, επί δεκαετίες οι λογοτεχνικοί κύκλοι προσπαθούν να ρίξουν φως στο μυστήριο του Πολ Φάλοουζ. Σύντομα, η αναζήτηση ξεφεύγει από το αρχικό λογοτεχνικό ενδιαφέρον και την εμβάθυνση στο κείμενο του μυστηριώδους συγγραφέα.

Βρίσκω τον Λάβεντερ ιδιαίτερα ικανό στο να κατευθύνει τον αναγνώστη του εκεί που θέλει. Κι αυτό που θέλει να δείξει ο συγγραφέας πιστεύω ότι είναι το πώς ακόμη και κάτι αθώο μπορεί να διαστρέψει τον ανθρώπινο νου. Πώς η αναζήτηση της γνώσης μπορεί να οδηγήσει σε μονομανία αν ο άνθρωπος ξεχάσει την ουσία κοιτάζοντας το δέντρο κι όχι το δάσος.

Κυριαρχία: ένα ψυχολογικό παιχνίδι επικράτησης και εξουσίας. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας.

Μέγκαν Ντέλαχαντ: Τα κύματα του παρελθόντος

Η δύσκολη χρονιά στην πλάτη της Λένας, την οδηγεί στο να πάρει μια απόφαση ζωής. Αφήνοντας πίσω της την Αυστραλία, μαζί με τον εξάχρονο γιο της, θα κάνει ένα ταξίδι στο Αιγαίο. Σκοπός της δεν είναι να απολαύσει την ελληνική ομορφιά των Κυκλάδων, αλλά να αναζητήσει το δικό της παρελθόν. Ένας πατέρας έφυγε από τη ζωή της, ένας άλλος -ο βιολογικός-είναι το πρόσωπο που θα κληθεί να καθησυχάσει τις αγωνίες της Λένας.

Η Νάξος το χειμώνα, απομονωμένη, σαγηνευτική, μυστηριώδης. Μια μητέρα κι ένα παιδί προσπαθούν να προσαρμοστούν στο διαφορετικό κλίμα, στον ξένο τόπο, να ψυχολογήσουν τους άγνωστους ανθρώπους.

Ο μεγάλος άγνωστος παραμένει όμως ο Ανδρέας, αυτός που η Λένα επιμένει να αποκαλεί με το όνομά του και όχι με την προσφώνηση «πατέρας». Πώς να πεις πατέρα αυτόν που ποτέ δε σε νοιάστηκε, αυτόν που εξαφανίστηκε από τη ζωή σου ή μάλλον ποτέ δεν συμμετείχε σε αυτήν;

Είναι η Λένα προκατειλημμένη; Ναι, αλλά και ποιος δεν θα ήταν στη θέση της;

Όταν επιστρέφεις κάπου, κουβαλάς μαζί σου όλα τα μέρη και τους ανθρώπους, όλες τις μικρές τραγωδίες και τους θριάμβους των χρόνων που μεσολάβησαν (σελ. 40)

Είναι δύσκολες οι ανθρώπινες σχέσεις. Τι σημασία έχει η απόσταση ή η έλλειψη επαφής, όταν ακόμη και με κάποιον που τον βλέπουμε και τον ζούμε καθημερινά, δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε;

Αν όμως έχεις την καρδιά ενός παιδιού…

Αν είσαι διατεθειμένος να γίνεις ξανά παιδί…

Αν μπορείς να κλείσεις για λίγο τα μάτια και τα αυτιά στις εικόνες και το βουητό του κόσμου κι αφουγκραστείς μόνο την καρδιά σου…

Κομμάτια ιστορίας περασμένα και ξεχασμένα από πολλούς. Για τον Ανδρέα ο σωματικός κι ο ψυχικός πόνος είναι αλληλένδετοι. Δε θέλει να εκφράζεται, δεν ξέρει να εκφράζεται. Αυτός, ένας πρώην καθηγητής Πανεπιστημίου, ένας διανοούμενος…

Ένα παιδί θα του δείξει τον τρόπο. Μία κόρη που του μοιάζει στην εμφάνιση και στο χαρακτήρα θα τον κάνει να παλέψει με τα δικά του φαντάσματα. Μέχρι πότε; Για να πάρει ο καθένας τι;

Είχαν σπάσει το καβούκι του και τώρα ήταν εκτεθειμένος και αβέβαιος. Έφεραν τη βροχή και τον ήλιο, θα έπαιρναν τη βροχή και τον ήλιο μαζί τους. Κι αυτός θα έμενε και θα συνέχιζε την παλιά ζωή του, σαν να μην είχαν έρθει ποτέ στον νησί. Θα έμενε και θα συνέχιζε. Μόνο που δεν μπορούσε να φανταστεί πια πώς θα ήταν. (σελ. 215)

Με λιτή αλλά δυνατή γραφή, η Μέγκαν Ντέλαχαντ φτάνει μέχρι το μεδούλι των ηρώων της χωρίς να διστάσει να δείξει όλα τα τρωτά σημεία του χαρακτήρα τους. Αυτό σημαίνει να γράφει κανείς αληθινά, με την καρδιά του, χωρίς μεγαλοστομίες και διανθίσματα.

Δύο λέξεις χρησιμοποιεί η συγγραφέας στον επίλογό της και ξεσηκώνει τον αναγνώστη. Καμιά φορά δε χρειάζεται τίποτα παραπάνω. Και ήταν από τα καλύτερα κλεισίματα που έχω διαβάσει σε μυθιστόρημα.

Τα κύματα του παρελθόντος: ένα μυθιστόρημα για τον πόλεμο που κάνουμε στον εαυτό μας μέχρι να πετύχουμε την ειρήνη. Για τον πόλεμο που μας κάνουν οι άλλοι. Για τις απαγορευμένες αναμνήσεις, τις απαγορευμένες λέξεις. Για τους δρόμους της ζωής. Για την ίδια τη ζωή.

Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας.

Ηρακλής Λαμπαδαρίου: Τάξη δημιουργική με φαντασία αρκετή

Αν έχεις μεράκι, επιμονή, όρεξη και φαντασία, κι αν αυτά συνδυάζονται με φρέσκιες ιδέες και μπόλικη δημιουργικότητα και φυσικά ένα ανοιχτό μυαλό, τότε το αποτέλεσμα έχει σίγουρα δυναμική και χαρακτηρίζεται ως εντυπωσιακό.

Με μεγάλο ενδιαφέρον διάβασα το «τάξη δημιουργική με φαντασία αρκετή» του φιλόλογου Ηρακλή Λαμπαδαρίου. Είναι το πρώτο δημιούργημα που οι νεοσύστατες εκδόσεις Σαΐτα διοχετεύουν δωρεάν διαδικτυακά, πιστές στο σύνθημά τους ότι οι ιδέες άρα και τα βιβλία που τις περιέχουν οφείλουν να κυκλοφορούν ελεύθερα. Η ψηφιακή ανάγνωση γίνεται σε pdf, mobi και epub.

Δεν είμαι παιδαγωγός, αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν διέκρινα την αγάπη για το παιδί και την απόφαση να μεταδώσει τις ιδέες του και τις γνώσεις του ο νεαρός συγγραφέας.

Πόσες φορές δεν μονολόγησα πόσο δίκιο έχει, βλέποντας μέσα από τα μάτια της δικής μου μαθητικής ηλικίας. Τότε βέβαια όλα ήταν διαφορετικά και οι γνώσεις στείρες. Απομνημόνευση και επιβράβευση με καλή βαθμολογία για την εισαγωγή σε μια Σχολή.

Σήμερα υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες αλλά και μεγαλύτερες τεχνολογικές δυνατότητες. Κι από την άλλη, ο χρόνος πιέζει και συμπιέζει. Ο δάσκαλος θέλει να βγάλει την ύλη στο χρονοδιάγραμμα. Θέλει βέβαια να έχει και καλούς μαθητές, σίγουρα είναι μια ανταμοιβή και για τον ίδιο.

Ο συγγραφέας μοιράζεται τις δικές του ιδέες με όποιον ενδιαφέρεται για τη σωστή μάθηση. Η στείρα παπαγαλία και η καλή βαθμολογία δεν είναι απόδειξη γνώσης σταθερής, αλλά παροδικής απομνημόνευσης για να περάσει ο μαθητής στο επόμενο στάδιο της ζωής του.

Στο βιβλίο παρουσιάζεται μία δημοκρατική μέθοδος προσέγγισης που στηρίζεται στην συνεργασία δασκάλου-μαθητή και στην κατανόηση των ατομικών αναγκών του. Προτείνονται σύγχρονοι τρόποι, διάδραση, διαδικτυακή μάθηση, χρησιμοποίηση καθημερινών υλικών σε συνδυασμό με τη φαντασία που γίνεται δημιουργική, κάθε τι που θα εξάψει τη δημιουργικότητα των παιδιών και θα τα κάνει να νιώσουν πραγματικό ενδιαφέρον για το μάθημα. Ο τελικός στόχος είναι γνώση σφαιρική, τόλμη στην έκφραση γνώμης και ιδεών, ανάπτυξη της κοινωνικής προσφοράς, της έννοιας της συνύπαρξης, κατανόηση του σύγχρονου κόσμου μέσα από την ενημέρωση και την αναζήτηση λύσεων.

Πολλά θα μπορούσα να πω, αλλά κινδυνεύω να γράψω έκθεση ιδεών. Περιορίζομαι να αναφερθώ στο παραμύθι των λέξεων, εκεί όπου το λαγωνικό προσπαθεί να πάρει με το μέρος του τα γράμματα και να διαλύσει την αρμονία τους. Απολαυστικό πραγματικά.

Τάξη δημιουργική με φαντασία αρκετή: ένα ελεύθερο βιβλίο για καινοτόμα πνεύματα.