Χάρης Γαντζούδης: Οι πρώτες σελίδες

Δεκατρία διηγήματα με πολλαπλές αναγνώσεις, σπαράγματα μιας μνήμης επίμονης, ιστορίες που μας θυμίζουν δικές μας αντιδράσεις, ίσως και βιώματα, γιατί τίποτα δεν συμβαίνει μόνο στη διπλανή πόρτα.

Ομολογίες, καταθέσεις, γραπτά σημειώματα, σελίδες αφημένες σε μια γραφομηχανή, μηνύματα σε ένα παγκάκι.

Ένα εισιτήριο που δε χρησιμοποιήθηκε, σχέδια που ματαιώθηκαν, αργοπορημένες αντιδράσεις.

Παλιές ιστορίες που άφησαν τα ίχνη τους στο πέρασμα της ζωής, αποφάσεις που πάρθηκαν εν θερμώ, εμμονές που έντυσαν με εύθρυπτο θώρακα την καρδιά.

Τα θέλω των άλλων που έρχονται σε αντιπαράθεση με τα δικά μας. Η δύναμη που κρύβουμε μέσα μας, η πορεία μας που πολλές φορές μπαίνει σε λειτουργία αυτόματου πιλότου, η ζωή που είναι στα χέρια μας και όμως χαραμίζεται, χάνεται, φεύγει σαν ψίθυρος, αφήνοντας τις κρυφές μας επιθυμίες μόνο σε όνειρα να εκφράζονται.

Ξόδεμα ωρών, χρόνων, στιγμές σαν άμμος σε μια κλεψύδρα που μόνο μια φορά θα αναποδογυρίσει, αναφορά στον άνθρωπο που μοιάζει αέναα να το παραβλέπει και πείσμων να ξοδεύεται, νομίζοντας ότι η ζωή τον περιμένει. Μια ζωή όμως που δεν περιμένει, γιατί είναι μία και μοναδική, με τις μνήμες, τα τραύματα που μοιάζουν ευχή και κατάρα, τα βιώματα που είναι τα παράσημα του κάθε ανθρώπου.

Δεκατρία διηγήματα που εμπεριέχουν τα στοιχεία που δομούν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητα, αφορμή για στοχασμό, αυτογνωσία και αυτοκατανόηση, αυτή την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε και να αξιολογούμε τις απόψεις, πεποιθήσεις, θεωρίες και πράξεις μας, επιδιώκοντας την αυτοβελτίωση, που τα επίπεδά της άλλοτε συμπιέζονται και άλλοτε επαυξάνονται από εγγενείς και εξωγενείς παράγοντες. Δεκατρία διηγήματα για αυτή την αδηφάγο ανάγκη μας να συνεχίσουμε ή να αλλάξουμε πορεία, τη σύγκρουση του θέλω, του μπορώ και του πρέπει, την πάλη ανάμεσα στο είναι και το φαίνεσθαι.

Ο τίτλος «πρώτες σελίδες» αυτής της συλλογής του Χάρη Γαντζούδη μοιάζει σαν αλληγορία πάνω στο άγραφο βιβλίο της ζωής μας. Κι εδώ, ενθυμούμενοι την αριστοτέλεια τριχοτόμηση της ψυχής, βλέπουμε ανάγλυφα την πάλη για ισορροπία ανάμεσα στη λογική, το θυμικό και τις επιθυμίες. Με μια απλή αλλά μεστή γλώσσα ο συγγραφέας μέσα από τα αφηγήματά του δίνει πρακτικά ό,τι έχει αναλυθεί επί αιώνες και αποτέλεσε τη βάση του κλάδου της Ψυχολογίας. Η λογική έχει την τάση να κυβερνά. Οι επιθυμίες βρίσκονται στο άλλο άκρο και χωρίς καμία τιθάσευση τείνουν να καταλάβουν όλο το ζωτικό χώρο του ανθρώπου. Στη μέση παλεύει να κρατήσει τα ινία το θυμικό, που έχει την τάση και να κυβερνά και να κυβερνάται. Μια καλή συνεργασία λογικής και συναισθημάτων τιθασεύει τις επιθυμίες αποδίδοντας έναν υγιή άνθρωπο, με ενσυναίσθηση και κοινωνική και ηθική συνέπεια. Οι υπερχειλίζουσες επιθυμίες από την άλλη, αν προσβάλουν τα άδυτα του θυμικού και κάμψουν την αντίστασή του, παραβιάζουν και τον θάλαμο της λογικής, δημιουργώντας μια παράλογη και εγωιστική ύπαρξη, που προβάλει τα δικά της θέλω πάνω από καθετί, αδιαφορώντας για τους άλλους.

Νομίζω όλη αυτή την πάλη, που πολλές φορές της αποδίδουμε και μια θεολογική χροιά, την αντιπαλότητα δηλαδή του καλού με το κακό, βρίσκουμε ανάγλυφη στα δεκατρία διηγήματα της συλλογής.

Το διήγημα είναι κατά την άποψή μου από τις πιο ιδιότροπες και ιδιαίτερες μορφές του πεζού λόγου, καθώς δεν διαθέτει το μάκρος και την ευελιξία του μυθιστορήματος ώστε να αφήσει το περιθώριο στον γράφοντα να παίξει με τους ήρωές του. Η σύνθεση ενός διηγήματος από την άλλη είναι μια διαδικασία όπου βρίσκεσαι αντιμέτωπος -επιτρέψτε μου τη μεταφορική εικόνα- με έναν κάθετο βράχο τον οποίο πρέπει να ανέβεις με μετρημένα και προσεκτικά πατήματα. Κι αν βγεις στην κορυφή αλώβητος, τότε σου αξίζουν τα εύσημα. Αυτά θα αποδώσω και στον φίλο και ομότεχνο Χάρη Γαντζούδη, καθώς αυτό που αποκόμισα εγώ και πιστεύω ότι κι εσείς το ίδιο θα εισπράξετε, είναι ότι αφουγκράστηκα τον πόνο, την απελπισία, την οργή, τα όνειρα, τα ματαιωμένα θέλω, τη σύγκρουση, τον δισταγμό, την αγάπη, τον έρωτα, τη σιωπηλή καθημερινότητα που περνάει μέσα μας και δίπλα μας, τη ζωή που γεννιέται, τρέχει, δίδεται και παραδίδεται ανάσα την ανάσα, βήμα το βήμα, κάνοντάς μας να μοιάζουμε με έναν υπεραθλητή που δεν χάνει ποτέ την ελπίδα ότι θα φθάσει στο τέλος του αγώνα του. Επιτρέψτε μου κλείνοντας να παραθέσω αυτό που συνοψίζει γιατί λεγόμαστε άνθρωποι:

Έξι μήνες και ο φόβος, ο πανικός, οι πληγές, το σκοτάδι είναι εδώ, αλλά αλλιώς γιατί η ελπίδα σε αλλάζει, σε μετατοπίζει, σε μεταμορφώνει. Το μόνο που πρέπει να κάνεις είναι να της δώσεις χώρο, να ανοίξεις την αγκαλιά σου και να τη δεχτείς με αγάπη, να τη φροντίζεις κάθε μέρα και όλα με ελπίδα θα μοιάζουν.

Πραγματικά η πιο αισιόδοξη νότα στα κρεσέντο της ζωής μας και την αποδίδει τόσο όμορφα ο συγγραφέας στον οποίο εύχομαι να συνεχίσει να γράφει γεμίζοντας σελίδες και τις καρδιές μας. Συγχαρητήρια στον Χάρη Γαντζούδη, και στις Ανεξάρτητες Εκδόσεις Γλαρόλυκοι, που φέρνουν κοντά μας δημιουργίες που αξίζει να αγαπηθούν.

Ελευθερία Δημητρομανωλάκη: Silicon

Μια εποχή όχι πολύ μακρινή από το σήμερα.

Άνω Χώρα: Ένας τόπος όπου η διαβίωση και η εξέλιξη καθορίζονται από αριθμητικές μονάδες. Μια γιγάντια πολυεθνική έχει απλώσει τα πλοκάμια της σφίγγοντας τον κλοιό γύρω από όντα άβουλα, ψυχρά, που επιδίδονται σε ένα κυνήγι αναβάθμισης του προφίλ τους. Σε μια κλίμακα από το ένα έως το δέκα, άνθρωποι είλωτες αγωνίζονται με νύχια και δόντια να ανέβουν την κορυφή της σκάλας. Σκοπός της ζωής πλέον είναι η συγκέντρωση πόντων. Έρωτας δεν υπάρχει, συμπόνοια, αγάπη, αλληλοσεβασμός, δικαιοσύνη είναι έννοιες που έχουν ισοπεδωθεί κάτω από τη σιδερένια μπότα ενός ασφυκτικού κατ’ επίφαση δημοκρατικού πολιτεύματος. Στον αντίποδα, η Χερσόνησος, τόπος εξορίας των μειονεκτούντων, αυτών που η καθημερινή επιβίωση δεν τους αφήνει να σηκώσουν τα μάτια στον ουρανό. Ανάμεσα τους, οι Απρόσωποι σκορπούν δηλητηριασμένα βέλη, αδιαφορώντας αν αυτά τρυπήσουν σαν άλλο μπούμερανκ και τους ίδιους.

Αυτό είναι το πλαίσιο όπου εξελίσσεται το Silicon, το νέο μυθιστόρημα της Ελευθερίας Δημητρομανωλάκη. Λίγα λόγια για την υπόθεση τώρα: Μια ειδεχθής εγκληματική πράξη σε ένα πάρτι μασκέ αλλάζει δια μιας την ανοδική πορεία της μοριακής βιολόγου Ηώς Μαριάνο. Το ότι η καταξιωμένη επιστήμων υποβάλλεται σε μια εξονυχιστική ανάκριση δεν είναι το μεγαλύτερο δεινό. Ούτε ακόμα και το ότι κινδυνεύει να βρεθεί κατηγορούμενη για ένα έγκλημα που αυτή τουλάχιστον ισχυρίζεται ότι δεν διέπραξε. Το πιο ζοφερό για την ίδια είναι ότι η ηθελημένη ή μη συμμετοχή της σε μια παραβατική πράξη τέτοιου βαθμού αφαιρεί πολύτιμους πόντους από το προφίλ της. Και ο υποβιβασμός της κινδυνεύει να της στερήσει αυτό που τόσο επιθυμεί: την τεκνοθεσία, ένα παιδί-όνειρο ζωής. Αναχρονιστικά και άτοπα θα χαρακτήριζε η καθεστηκυία τάξη τα θέλω της, μα μη συμβατική είναι η ίδια η κεντρική ηρωίδα του μυθιστορήματος. Είναι διαφορετική, η καλοσύνη και ο σεβασμός στον συνάνθρωπο, η συμπόνοια, η διακριτικότητα τη χαρακτηρίζουν. Ξαφνικά όμως, η Ηώ μοιάζει σαν να έχει καταληφθεί από ένα δαιμόνιο. Φταίει ο πανικός της, η απελπισία ή μήπως ένας εξωγενής παράγοντας που κανένας δεν θα μπορούσε να υπολογίσει;

Με μια πλοκή που κινείται σε Καφκικούς δαιδάλους, η συγγραφέας αποδίδει στο ακέραιο τα του Καίσαρος τω Καίσαρι. Μια δυστοπία είναι ο πυρήνας αυτού του αστυνομικού νουάρ, αν και έχοντας διανύσει ήδη το πρώτο μισό του εικοστού πρώτου αιώνα, γνωρίζουμε πολύ καλά πλέον ότι αν κάποτε λέγαμε πως αρκεί κάποιος παράφρονας με μια κίνηση να προκαλέσει πυρηνική καταστροφή, το δυναμικό του οπλοστασίου της παράνοιας έχει αυξηθεί τα μάλα. Βιολογικός πόλεμος, έρευνες δήθεν για το καλό της ανθρωπότητας που σκοπό έχουν τη συγκέντρωση δύναμης και πλούτου, αδόκιμη και ανεξέλεγκτη χρήση του ιστού, κακώς εννοούμενες εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης. Το καλό από το κακό είναι πλέον αδύνατον να διακριθεί, ο κόσμος πνίγεται καθώς τα γεγονότα τον προλαβαίνουν και τον καταπλακώνουν σαν αποτέλεσμα ισχυρής σεισμικής δόνησης. Μοιάζει σαν να έχουμε βυθιστεί στα ορμητικά νερά ενός χείμαρρου μίσους και προπαγανδιστικής ορθότητας, ξεχνώντας γιατί ο άνθρωπος θεωρείται το ανώτερο έμβιο ον.

Η Ελευθερία Δημητρομανωλάκη με το Silicon κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, παρουσιάζοντας την αλλοτρίωση της ανθρώπινης ύπαρξης, που μόνο η εγρήγορση ατόμου και συνόλου μπορεί να αποτρέψει.

Όσοι χάθηκαν ανά τους αιώνες μαχόμενοι για την ελευθερία τους, δεν θα μάθαιναν ποτέ ότι στις νέες μετα-εποχές το απόλυτο αγαθό είχε συρρικνωθεί στο ελάχιστο. Το μόνο που είχε διασωθεί ήταν η ελευθερία να επιλέξει ο καθένας τη φυλακή του. Ακόμη κι αυτό όμως ίσχυε για τους ελάχιστους τυχερούς. (Silicon, σελίδα 134).

Εξαιρετικά επιτυχημένος ο τίτλος του μυθιστορήματος. Η σιλικόνη δίνει χείρα βοηθείας στην επιβράδυνση του εκφυλισμού των συνδετικών ιστών του σώματος, από την άλλη όμως έχει ντυθεί και με την αρνητική έννοια της πλαστικότητας. Ας βάλουμε καλά στο μυαλό μας ότι δεν είναι ο σκοπός που αγιάζει τα μέσα, αλλά η καλή θέληση, η αγαθότητα με την έννοια της δικαιοσύνης και όχι της αφέλειας.

Το μυθιστόρημα Silicon κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γκοβόστη.

Η Ελευθερία Δημητρομανωλάκη είναι συγγραφέας και θεωρητικός κινηματογράφου και λογοτεχνίας.