Σιωπηλή πέτρα: η αρχή

Μια αρχαιολογική αποστολή σε ένα απομονωμένο νησί των Κυκλάδων πυροδοτεί μια σειρά γεγονότων που ανατρέπουν τη ζωή των ηρώων. Αρχές καλοκαιριού 1981. Το πλοίο της άγονης γραμμής αποβιβάζει μια ετερόκλητη ομάδα σε ένα λησμονημένο νησί του Αιγαίου. Αποσκευές τους, τα εργαλεία για μια ανασκαφή. Είναι όμως μόνο το αρχαιολογικό ενδιαφέρον που τους συνδέει ή κάτι βαθύτερο;

Η Ίρια, νεαρή αρχαιολόγος, δε γνωρίζει πως η αναζήτηση των μυστικών της γης θα φέρει στην επιφάνεια όχι μόνο ευρήματα αλλά και ένα μέρος από το σκοτεινό παρελθόν. Λίγους μήνες μετά, το νησί σαν κατάρα έχει καταστρέψει τη ζωή της. Χαμένη στα σκοτάδια του μυαλού της θα χρειαστεί πολύ χρόνο και αρκετή ψυχική δύναμη για να επιστρέψει και να αντιμετωπίσει το παρελθόν.

Μια χειμωνιάτικη νύχτα του 2002, ένα ελικόπτερο αποβιβάζει τη μοναδική επιβάτιδά του σε μια μικροσκοπική γωνιά του Αιγαίου. Αποσκευές της, ο φωτογραφικός της εξοπλισμός, ένα νεανικό ημερολόγιο και η δίψα για εκδίκηση. Είναι ο λόγος της επίσκεψής της αυτός που υποστηρίζει ή μήπως γνωρίζει περισσότερα από όσα αποκαλύπτει;

Πώς ξεκίνησε η σιωπηλή πέτρα;

Πάντα με συνάρπαζαν τα αρχαιολογικά ευρήματα. Η αδυναμία μου όμως ήταν τα κυκλαδικά ειδώλια. Από τα πιο παραγνωρισμένα κάποτε, αντικείμενα ακατανόητα που προκαλούσαν χλευασμό, έφτασαν τον εικοστό αιώνα με την επίδραση του μοντερνισμού και την έμπνευση που προσέφεραν στους Μπρανκούζι, Μουρ και άλλους εκπροσώπους του κινήματος, να εντυπωσιάζουν με το μυστήριο και τον απλό αισθησιασμό τους. Από τα κυκλαδικά ειδώλια, αυτό της μητέρας θεάς ή θεάς της γονιμότητας ερμηνεύτηκε ως σύμβολο της αιώνιας ζωής, η ανώτερη δύναμη και προστάτιδα των γυναικών, η ίδια η γη από την οποία όλα προέρχονται.

Πολλές φορές τα κυκλαδικά ειδώλια τράβηξαν πάνω τους τα φώτα της δημοσιότητας με τις αστρονομικές τιμές που έφτασαν σε δημοπρασίες, με την κατά καιρούς αμφισβήτηση της γνησιότητάς τους και τη λεηλασία του θησαυρού της Κέρου.

Μόλις πρόσφατα πληροφορηθήκαμε από τα ΜΜΕ ότι σε μια δημοπρασία του οίκου Christie’s στη Νέα Υόρκη δαπανήθηκαν 17 εκατομμύρια δολάρια για το κυκλαδικό ειδώλιο της εγκυμονούσας. Η αγοραπωλησία είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την Ελλάδα όχι μόνο λόγω της προέλευσης του ειδωλίου, αλλά και λόγω του ότι ο Ρόμπιν Σάιμς (από τα χέρια του οποίου είχε περάσει το συγκεκριμένο αντικείμενο) ήταν μπλεγμένος με την υπόθεση της Σχοινούσας.

Όσο για τη λεηλασία του θησαυρού της Κέρου, η μεγάλη λαθρανασκαφή διαπιστώθηκε το 1963 και ο πρώτος που πήγε εκεί ήταν ο Κόλιν Ρένφριου. Αυτό που είδε ξεκάθαρα ήταν η μεγάλη ευκολία με την οποία κάποιος μπορούσε να συλλέξει ανενόχλητος (όπως και είχε ήδη γίνει, καθώς όλη η δυτική πλευρά του νησιού ήταν ανασκαμμένη και το τοπίο κατεστραμμένο. Δεκατρία χρόνια αργότερα σε μια έκθεση στην Καλσρούη με τίτλο «η τέχνη των Κυκλάδων» μέρος του «θησαυρού της Κέρου» κάνει την εμφάνισή του. Η Ελλάδα ολιγωρεί, δεν υποβάλει αίτημα διεκδίκησης για αυτά τα «άγνωστης προέλευσης» αντικείμενα και έτσι αργότερα τα βρετανικά δικαστήρια θα απορρίψουν την προσφυγή της, το 1990, κατά της δημοπρασίας του οίκου Sotheby’s, όπου παρουσιάστηκε προς πώληση ο «θησαυρός της Κέρου». Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης κατορθώνει να αγοράσει 58 κυκλαδικά ειδώλια και άλλα 17 η Εμπορική Τράπεζα, ενώ το ίδρυμα Ν.Π.Γουλανδρή απέκτησε άλλα 6 μέσα στα επόμενα χρόνια. Και έτσι ένας τμήμα του θησαυρού επέστρεψε στα πάτρια εδάφη.

Η επίσκεψή μου στο μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ήταν ένα ταξίδι σε ένα μυστηριακό παρελθόν, κάτι σαν μυσταγωγία. Περιδιαβαίνοντας ανάμεσα στα εκθέματα, ο μύθος της Σιωπηλής πέτρας άρχισε να εξελίσσεται στη φαντασία μου. Αφουγκράστηκα τους ψιθύρους τους και κάθισα στον υπολογιστή μου.