Η τεχνική του γάντζου

Ο αγγλικός όρος “hook” χρησιμοποιείται για να εκφράσει μια λογοτεχνική τεχνική που στόχος της είναι να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη από τις πρώτες προτάσεις του κειμένου. Ο “γάντζος” μπορεί να δίνει κάποια στοιχεία για το θέμα του μυθιστορήματος, για τους ήρωες, για το ύφος της γραφής και φυσικά αποδεικνύεται ένα καλό κόλπο ώστε ο συγγραφέας να εξασφαλίσει περισσότερους αναγνώστες, αφού αν κάτι σε τραβάει από τις πρώτες λέξεις, το πιο πιθανό είναι να σου κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον και στη συνέχεια. Έξυπνο κόλπο, αρκεί βέβαια να μην είναι το μόνο καλό χαρτί του συγγραφέα.

Πάμε να δούμε μερικά παραδείγματα από τις πρώτες γραμμές μυθιστορημάτων:

«Η Μπριτ Μαρί ήταν εδώ» Συγγραφέας Fredrick Backman, εκδόσεις Κέδρος, μετ. Γιώργος Μαθιόπουλος.

Πιρούνια. Μαχαίρια. Κουτάλια. Με αυτή τη σειρά. Η αλήθεια είναι ότι η Μπριτ-Μαρί δεν είναι άνθρωπος που κρίνει τους άλλους, αλλά κανείς πολιτισμένος άνθρωπος δεν θα σκεφτόταν να τακτοποιήσει με διαφορετικό τρόπο τα κουτάλια και τα μαχαιροπίρουνα στο συρτάρι μιας κουζίνας είναι ή δεν είναι έτσι; Η Μπριτ-Μαρί δεν κρίνει κανέναν, αλλά είμαστε άνθρωποι, δεν είμαστε ζώα.

Η αλήθεια είναι ότι ο Backman συνηθίζει να δημιουργεί καταστάσεις σουρεάλ, για να βγάλει τελικά ό,τι πιο όμορφο υπάρχει στην ψυχή των ηρώων του. Εδώ ο αναγνώστης σίγουρα θα αναρωτηθεί τι λογής τύπος είναι αυτή η Μπριτ-Μαρί, για ψυχάκιας μοιάζει, για να ασχολείται με τη σειρά των κουταλομαχαιροπίρουνων. Οπότε με τις πρώτες λέξεις, ο συγγραφέας μάς δίνει να καταλάβουμε πως η ηρωίδα του δεν είναι μια συνηθισμένη γυναίκα. Δεν ξέρω τι θα κάνατε εσείς, εμένα πάντως αυτό με κέντρισε.

«Το κορίτσι στην ομίχλη» Συγγραφέας Donato Carrisi, εκδόσεις Πατάκη, μετ. Μαρία Οικονομίδου.

Η νύχτα που όλα άλλαξαν για πάντα ξεκίνησε με το κουδούνισμα ενός τηλεφώνου. Το τηλεφώνημα ήρθε στις δώδεκα και είκοσι μετά τα μεσάνυχτα. Ήταν Δευτέρα βράδυ, έξω είχε μείον οχτώ βαθμούς και μια παγωμένη ομίχλη κατάπινε το τοπίο.

Αναμφισβήτητα οι εναρκτήριες προτάσεις δικαιώνουν τον τίτλο και κατευθύνουν τον αναγνώστη σε κάτι που απορρέει μυστήριο, φόβο, απειλή. Το περασμένο της ώρας, η πολύ χαμηλή θερμοκρασία, η πυκνή ομίχλη δημιουργούν μια ατμόσφαιρα και σίγουρα θα κάνουν τους παλμούς του αναγνώστη να ανέβουν.

«Οι καλοί» Συγγραφέας Hannah Kent, εκδόσεις Ίκαρος, μετ. Μαρία Αγγελίδου.

Η πρώτη σκέψη της Νόρας, όταν της έφεραν το σώμα, ήταν πως όχι, δεν ήταν ο άντρας της αυτός. Για μια στιγμή, όρθια στο τσουχτερό κρύο, έμεινε να κοιτάζει τους άντρες που κουβαλούσαν το κορμί του Μάρτιν στους ιδρωμένους γεροδεμένους ώμους τους, πιστεύοντας πως δεν ήταν παρά ένα κακοφτιαγμένο ψεύτικο ομοίωμα, ένα ξωτικό με τη μορφή του, απίστευτα σκληρό τόσο που του έμοιαζε.

Να μια πολύ δυνατή πρώτη παράγραφος, όπου η συγγραφέας επιλέγοντας μια λιτή αλλά μεστή περιγραφή δίνει στον αναγνώστη μια εικόνα που όλοι μας έχουμε γνωρίσει. Η στιγμή που κοιτάζεις, χωρίς να κατανοείς, η στιγμή της άρνησης του αμετάκλητου. Πώς αλήθεια να μη θέλεις να προχωρήσεις παρακάτω; Προσωπικά αυτή η πρώτη εικόνα μου έκοψε την ανάσα.

Από τη μεριά του συγγραφέα, η τεχνική του γάντζου είναι ένα πολύ καλό τρικ. Από τη μεριά του αναγνώστη, μπορεί να αποδειχθεί και παγίδα. Όπως και να έχει, καθετί που θα μας δώσει το έναυσμα να ανοίξουμε ένα βιβλίο είναι θετικό. Ας μην ξεχνάμε ότι ακόμη και ένα απογοητευτικό σε τελευταία ανάλυση βιβλίο κάνει τα γρανάζια του μυαλού μας να κινούνται.