Τζόναθαν Κόου: Αριθμός 11

Μα αυτός ο Τζόναθαν Κόου! Με μαστοριά στήνει πέντε ιστορίες που συνδέονται μεταξύ τους για να μιλήσει για τον φόβο, την ανασφάλεια, την κρίση των αξιών. Ο κρίκος είναι ο αριθμός 11, τίτλος και του μυθιστορήματος επίσης. Το 11 είναι άλλοτε το νούμερο ενός δρόμου, άλλοτε γραμμή λεωφορείου, ο αριθμός μιας αποθήκης, το νούμερο του τραπεζιού μιας εκδήλωσης και τέλος ο 11ος κάτω από τη γη όροφος, ως σύμβολο του αρχέγονου φόβου. Φυσικά έχουμε και την αναφορά στο νούμερο 11 της Ντόουνινκ Στριτ που έχει επιλέξει ως κατοικία του ο Τόνι Μπλερ, πρωθυπουργός το 2003, χρονικό σημείο από το οποίο ξεκινάει η πρώτη ιστορία. 

Αρχικά λοιπόν γνωρίζουμε δύο δεκάχρονες, τη Ρέιτσελ και την Άλισον. Οι δύο μικρές θα βρεθούν στο σπίτι των παππούδων της πρώτης ακριβώς την εποχή που η Μεγάλη Βρετανία συγκλονίζεται από τον θάνατο του Ντέιβιντ Κέλυ, ειδικού στον βιολογικό πόλεμο και επιθεωρητή οπλισμού, την εποχή που ο Μπλερ οδηγεί τη χώρα σε πολεμική εμπλοκή με το Ιράκ. Η ατμόσφαιρα στο σπίτι είναι τεταμένη για πολιτικούς λόγους αλλά και για θέματα υγείας της γιαγιάς. Τα δύο κορίτσια όμως ζουν στον δικό τους κόσμο, προσπαθώντας να λύσουν το μυστήριο του παράξενου σπιτιού του αριθμού 11 της Νίντλες (άχρηστης) Αλέι, αντιμέτωπες με την τρομακτική γυναίκα που της δίνουν το παρατσούκλι Bird Woman. Κρατήστε τη σημειολογία του τραπουλόχαρτου με την απεικόνιση της αράχνης. Για τη Ρέιτσελ, αυτό το καλοκαίρι του 2003 είναι και το τέλος της αθωότητας, καθώς η μικρή κατανοεί ότι ο κόσμος γύρω της αλλάζει, και ο φόβος της ανασφάλειας και του θανάτου μπαίνει στη ζωή της. 

Στη δεύτερη ιστορία συναντάμε οκτώ χρόνια μετά, την Άλισον και τη μητέρα της, τη Βαλ. Το 2011 όμως η οικονομική κρίση μαστίζει για τα καλά τη Μεγάλη Βρετανία του Κάμερον. Περικοπές στους μισθούς, αύξηση της ανεργίας, απαξίωση όπως αυτή αποτυπώνεται στα reality shows που ταΐζει η τηλεόραση τον κόσμο. Η Βαλ, που κάποτε έκανε μία επιτυχία με ένα τραγούδι της, προσπαθεί να γυρίσει πίσω σε εκείνες τις μέρες, συμμετέχοντας σε ένα τέτοιο show. Σαν τον μονομάχο του Κολοσσαίου θα την κατασπαράξουν τελικά τα θηρία για να βγάλουν κάποιοι ακόμη περισσότερα χρήματα πάνω στις πλάτες των αδύναμων, για να διασκεδάσει ο κόσμος με τον εξευτελισμό του πλησίον του, ώστε ο ίδιος να νιώθει καλύτερα με τα ψίχουλα που του προσφέρονται. Ο θάνατός σου η ζωή μου, και αυτή είναι η κοινωνία μας. Η Βαλ θα γυρίσει πίσω ψυχικό ράκος, ενώ τον ίδιο καιρό η κόρη της η Άλισον προσπαθεί να αναπροσδιορίσει τη ζωή της και να ενταχθεί σε έναν κόσμο που οι προοδευτικές του ιδέες είναι τελικά πιο συντηρητικές από ποτέ. 

Στην τρίτη ιστορία συναντάμε τη Ρέιτσελ, φοιτήτρια πια, και τη γνωριμία της με τη Λώρα, την καθηγήτριά της. Θα μάθουμε για το τι οδήγησε στον θάνατο τον άνδρα της τελευταίας και εδώ ο Κόου ασχολείται με τις εμμονές, και την αποξένωση, μέχρι σημείου πλήρους διαταραχής. Είναι ένα θέμα που έχει διαπραγματευτεί και στο «Το σπίτι του ύπνου». Η εμμονή στο χθες ξεπερνάει το όριο της γλυκιάς νοσταλγίας, αναλώνοντας φαιά κύτταρα και δημιουργικότητα. Ίσως όλοι μας ψάχνουμε έναν κρυστάλλινο κήπο (όπως τιτλοφορείται αυτή η ιστορία), αρκεί να κοιτάμε να τον βρούμε στις σελίδες που γράφουμε για το αύριο. 

Στην τέταρτη ιστορία οι πλούσιοι Γουίνσοου στοιχειώνουν αυτή τη φορά την Άλισον που έχει την ατυχία να βρει μια απόγονό τους μπροστά της. Αυτός που σου κάνει τον καλό, καλός δεν είναι όμως για σένα, παρά για τον εαυτό του. Και η Άλισον που είναι “μαύρη, λεσβία, μονοπόδαρη και εξαπατά το Κράτος” θα αποτελέσει το καλύτερο λάφυρο για τη Τζοζεφίν, δίνοντάς της την αφορμή να ρίξει κι άλλο δηλητήριο στο πιάτο της πολιτικής ορθότητας. Πολλά τα θέματα που θίγονται ή καλύτερα καυτηριάζονται. Η πολιτική σάτιρα και ο τρόπος που τελικά άλλους ξυπνά και άλλους αποκοιμίζει. Ο μηδενισμός των αξιών, με την ανάδειξη του δήθεν αντισυμβατικού, και μόνο στόχο τη συσσώρευση δόξας στα φουσκωμένα μυαλά και χρήματος στις τσέπες των αρπακτικών, πασπαλισμένα όλα αυτά με τον στόχο της δήθεν πολιτιστικής και πνευματικής δημιουργίας, του ανταγωνισμού (πάντα ισχυρό κίνητρο) που όμως δεν έχει καμία σχέση με το ολυμπιακό πρότυπο της ευγενούς άμιλλας. 

Στην πέμπτη ιστορία, η Ρέιτσελ και πάλι, θύμα των χειρότερών της φόβων. Σε μια γοτθική ατμόσφαιρα, σε αυτή την πιο μακροσκελή ιστορία του βιβλίου, συναντάμε την παράξενη οικογένεια των Γκαν που τα καπρίτσια τους δεν έχουν όρια. Μα φυσικά, όταν έχεις τόσα πολλά χρήματα, θα αναζητήσεις το νόημα της ζωής σου σε ό,τι πιο παρανοϊκό, όπως το να φτιάχνεις μια πολυώροφη οικοδομή κάτω από τη γη. Το δέος που νιώθει η Ρέιτσελ καθώς προσπαθεί να κατανοήσει τα ακατανόητα, μετέχοντας σε μια ζωή που δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι η δική της, δεν αργεί να γίνει τρόμος. Ο καθρέφτης της δικής της πραγματικότητας θα ραγίσει έως ότου σπάσει και τα θραύσματα θα ταράξουν την πνευματική και ψυχική της υγεία. 

Τα πάντα έχει να μας πει ο Κόου, που δεν αφήνει τίποτα όρθιο, καθώς παρατηρεί τον μικρό και μεγαλύτερο κόσμο της Μεγάλης Βρετανίας. Κι αν κάποτε το ταξικό χάος παρουσιαζόταν σαν μια σχέση ανέχειας και συμπόνιας, τώρα δεν είναι τίποτα άλλο από τον μηδενισμό του ανθρώπου, τον ευτελισμό της ανθρωπιάς από τη μία, την απόλυτη αναλγησία από την άλλη. Ο άλλοτε συναγωνισμός που γίνεται ανταγωνισμός μέχρι θανάτου, θυμίζοντας εκείνον τον μαραθώνιο χορού στην καταπληκτική ταινία του Πόλακ «Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν». Τι να γεφυρώσεις αλήθεια στο χάος του σήμερα; Μπορεί το αδιάφορο κακομαθημένο πλουσιόπαιδο να μάθει κάτι από την επίσκεψή του στο κοινωνικό παντοπωλείο; Μπορεί η λαίδη Γκαν να θυμηθεί πως κάποτε δεν είχε τίποτα, και ξαφνικά απόκτησε τα πάντα, για να γίνει μια υπερφίαλη μηδενίστρια; Μπορούμε άραγε όλοι εμείς να αποδεχτούμε ότι ο κόσμος αλλάζει, όμως να μην τον αφήσουμε να μας καταπιεί στον ενδέκατο όροφο κάτω από τη γη; Να φύγουμε από τα στερεότυπα κάθε ακραίας ιδεολογίας και να φτιάξουμε κοινωνίες όπου ο άνθρωπος διακρίνεται από έλεος και δέος για το σύνολο στο οποίο ανήκει, για τη γη που τον φιλοξενεί; 

Με μια συναρπαστική, μεστή γραφή ο Κόου ξεσκεπάζει την υποκρισία όλων μας, ξετινάζει τα πάντα, μα κυρίως αγγίζει την κρίση όπως αποτυπώνεται οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά. Διαβάστε αυτό το βιβλίο, θα σας κάνει να αναρωτηθείτε για όσα συμβαίνουν γύρω μας. Δεν μας φταίνε οι εξωγήινοι, οι άλλοι, η κάθε σκοτεινή δύναμη. Ο καθένας μας φταίει για τον μηδενισμό του σήμερα, θύτες και θύματα όλοι μας, σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη εξίσωση. 

Κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις.