Νίκος Φαρούπος: Ο αρχιβιβλιοθηκάριος και άλλες ιστορίες

Γνώριμη και αγαπητή η γραφή του Νίκου Φαρούπου, αυτή τη φορά μάς δίνει μια ανάλυση του φόβου και της φοβίας μέσα από τέσσερα διηγήματα μελετώντας παράλληλα συμπεριφορές παρέκκλισης. 

Στο ομότιτλο διήγημα, ο υπεύθυνος της Βιβλιοθήκης βιώνει το μένος και την οργή της ίδιας της Βιβλιοθήκης. Είναι όμως αυτό η πραγματικότητα ή το βιώνει μόνο το διαταραγμένο του μυαλό; Ο βιβλιοθηκάριος έχει ορίσει ως έργο ζωής να γίνει κριτής του λογοτεχνικού κόσμου. Η ενδελεχής μελέτη γνωστών συγγραφέων τον οδηγεί σε εμμονές και στο ερώτημα αν η λογοτεχνία μιμείται τη ζωή ή η ζωή τη λογοτεχνία. Έως ότου οι χάρτινοι ήρωες παύουν να είναι φανταστικά όντα και ως χθόνια δύναμη βγαίνουν στην επιφάνεια. Δεν θα σταθώ στην ατμόσφαιρα μυστηρίου και τρόμου που ο Νίκος Φαρούπος καταφέρνει να περάσει μέσα από αυτό του το διήγημα όσο στο αλληγορικό στοιχείο που διακρίνεται καθαρά μέσα από την αφήγηση. Ότι δηλαδή ο άνθρωπος, όταν ξεπερνά το απόθεμα του ψυχοπνευματικού δυναμικού του (εν προκειμένω ο ήρωας έχει αναλάβει όχι μόνο τη συγγραφή ενός απαιτητικού λογοτεχνικού έργου αλλά και τη διαλεύκανση μιας σειράς φόνων) οδηγείται πολύ εύκολα στον παραλογισμό. Η επίθεση της Βιβλιοθήκης μπορεί και να ερμηνευτεί ως αιτιολογία για τη στασιμότητα, την ανικανότητα του ήρωα να φέρει εις πέρας αυτό που έχει κατά νου να γράψει. Ο ήρωας πείθει εαυτόν ότι δεν γράφει γιατί η Βιβλιοθήκη τού επιτίθεται. Ο φόβος που πηγάζει από μια κατάσταση πλασματική ή πραγματική από τη μία ανακόπτει την προσπάθειά του, από την άλλη είναι μία καλή πρόφαση για να μην αντιμετωπίσει τον φόβο απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό. Κατά βάθος γνωρίζει ότι οι δυνάμεις του είναι πολύ μικρότερες από το σύνολο των δυνάμεων των λογοτεχνών που αυτόκλητα κρίνει και αναλύει. Πολλές φορές ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τον φόβο για να καλύψει την δική του ανικανότητα. Η δική μας αδυναμία γίνεται απόλυτα κατανοητή και εύλογα δικαιολογημένη όταν αντιπαραθέσουμε το άγνωστο, την τύχη, τη μοίρα, τις συγκυρίες ή ακόμη κι έναν ζοφερό κόσμο όπως τον έχουν πλάσει ο Πόε, ο Λάβκραφτ, ο Κάφκα και άλλοι μέσα από τα διαφορετικά λογοτεχνικά είδη που τους χαρακτήρισαν. 

Στο διήγημα "ο Ακάλεστος", ο συγγραφέας περιγράφει έναν περιθωριακό, γραφικό τύπο που εξάπτει τη φαντασία της πιτσιρικαρίας κάποιες δεκαετίες πίσω όταν τα παιδιά αλώνιζαν στους δρόμους στήνοντας παιχνίδια, φάρσες και πειράγματα. Σε μια ατμόσφαιρα που μού θύμισε κάτι από Πέπερμιντ και Στάσου πλάι μου, ο Νίκος Φαρούπος περιγράφει γλαφυρά αλλά και με οικονομία λόγου τον βίο και την πολιτεία του Μανόλη του Ακάλεστου. Πες λόγω επαγγέλματος (σκάβει τάφους) πες λόγω της ρυπαρότητας σώματος και του «λειψού» μυαλού του, ο Ακάλεστος αποτελεί φόβο αλλά και πρόκληση για την παρέα των πέντε πιτσιρίκων που τον στοχοποιεί άκοπα υπολογίζοντας στο "η ισχύς εν τη ενώσει". Όλοι μαζί αποφασίζουν να του χαρίσουν την τρομάρα της ζωής του, μασκαρεμένοι με σεντόνια, παριστάνοντας τα φαντάσματα νύχτα μέσα στο νεκροταφείο. Πιο σύντομο από τα άλλα, και αυτό το διήγημα ασχολείται με τον φόβο όπως βιώνεται στην παιδική ηλικία αυτή τη φορά, αλλά και τις προλήψεις και δεισιδαιμονίες που μεταφέρονται από τη μία γενιά στην άλλη.

Ακολουθεί η "Ελεονώρα" που έχει να κάνει με έναν "επιβλαβή" έρωτα. Ποια είναι η μυστηριώδης Ελεονώρα; Μια θελκτική γυναίκα με σάρκα και οστά, ένα σαγηνευτικό βαμπίρ, μια μάγισσα που έχει στοιχειώσει τη θάλασσα; Ποια παιχνίδια παίζει το μυαλό ενός διαταραγμένου άντρα, μονήρη και μονόχνωτου, ο οποίος ακολουθεί απαρέγκλιτα το ημερήσιο πρόγραμμά του, μια ρουτίνα που τον κρατάει σε ένα "επίπλαστο" επίπεδο ασφαλείας, όταν πείθεται ότι χρωστάει τη ζωή του στη δική του σειρήνα; Ο φόβος του ανθρώπου απέναντι στο ανεξήγητο παραμένει. Εκείνο που αλλάζει είναι το εύρος της έννοιας "ανεξήγητο" που μοιάζει με μια εκτεινόμενη στο άπειρο περιοχή που  μόνο ένα μικρό τμήμα της έχει εξερευνηθεί.

Η συλλογή τελειώνει με το "Ξέρω πού έκρυψες τον Άλφρεντ"» όπου μέσα σε μια νουάρ ατμόσφαιρα, ο Αντρέας, κεντρικός ήρωας, ζει μια διαστρέβλωση της πραγματικότητας. Στην διαταραχή του προσπαθεί να δώσει μια ετικέτα ο ψυχίατρός του εκθέτοντας στον αναγνώστη μια εικόνα των επώδυνων προσβολών ενός ασθενούς σώματος ή μιας ασθενούς ψυχής. Ποτέ όμως δεν είναι πλήρως κατανοητό το καθετί που αφορά τον άνθρωπο. Ίσως και να μας αρκεί η μισή αλήθεια. Την άλλη μισή μπορεί και να μη θέλουμε να τη βρούμε. Εξάλλου η λογοτεχνία του φανταστικού στοχεύει και σε αυτό, δηλαδή στο πόσο θέλει να αφεθεί κανείς στον ορθολογισμό ή τι ποσοστό αλήθειας θέλει να ψηλαφίσει χωρίς να νιώσει κίνδυνο, ίσως γιατί πάντα θα θεωρεί αυτό που διαβάζει κάτι πιθανό ή και απίθανο συνάμα, γι’ αυτό και γοητευτικό.
"Ο αρχιβιβλιοθηκάριος και άλλες ιστορίες" είναι  μια  μελέτη της ανθρώπινης φύσης που ανέκαθεν παλεύει ανάμεσα στο λογικό και πραγματικό, το παράλογο και φανταστικό, μιας φύσης που μάχεται τον ίδια της την υπόσταση. 

«Ο αρχιβιβλιοθηκάριος και άλλες ιστορίες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.