Δημήτρης Αλεξίου: Αλάτι κόκκινο

Το ξημέρωμα της 26^ης Ιουλίου του 2001 βρίσκει τη Σκύρο μουδιασμένη να μετρά τα σημάδια του Εγκέλαδου. Και σαν ο άνθρωπος να θέλει να προσθέσει κι αυτός τη δική του ικανότητα να προξενεί την απώλεια και την καταστροφή, η θεοσεβούμενη Κοκαλένια θα βρει το πτώμα μιας νέας κοπέλας, κρεμασμένο σε ένα ξωκλήσι.

Σημαδεμένη από τη γέννα, έμελλε στην Καλλιώ να αφήσει την τελευταία της πνοή στο νησάκι του Αγίου Ερμολάου, εκεί που γεννήθηκε πριν δεκαέξι χρόνια. Αυτοκτονία ή έγκλημα; Ο αστυνόμος Ψαθάς και ο βοηθός του Κορνήλιος καταφθάνουν από την Αθήνα για να διαλευκάνουν την υπόθεση. Μια υπόθεση όμως που περιπλέκεται καθώς οι ώρες περνούν.

Φήμες, δοξασίες, μισές αλήθειες, ψέματα με υποκειμενικές διαβαθμίσεις, λέξεις-κλειδιά που μπορεί να ρίχνουν φως στο μυστήριο, μπορεί απλά να αποτελούν το έναυσμα εσωτερικής αναζήτησης ή μιας σκωπτικής ειρωνείας προς έναν κόσμο με διαφορετικά θέλω και αξίες.

Πόση σημασία δίνει κανείς στην ανθρώπινη ζωή όταν οι προκαταλήψεις την έχουν τοποθετήσει ήδη στο περιθώριο; Πόσο ανοιχτόμυαλη μπορεί να είναι μια περιχαρακωμένη κοινωνία; Πόσο δεμένος νιώθει ένας άνθρωπος με τις ρίζες του; Αλλάζει ο χρόνος τις νοοτροπίες ή διαρκώς ο άνθρωπος κωφεύει και αναπροσαρμόζει τις παρωπίδες του;

Αυτό που πραγματεύεται ο συγγραφέας είναι η έννοια του στίγματος και της κάθε είδους αποξένωσης. Το αλάτι κόκκινο θα μπορούσε να είναι μία πραγματεία πάνω σε ζητήματα φιλοσοφίας και ηθικής. Πολύ σοφά ο Δημήτρης Αλεξίου διάλεξε να ενδυθούν οι προβληματισμοί του την αστυνομική πλοκή, εντάσσοντας στο δικό του μύθο θέματα ουσίας, κάνοντας τον αναγνώστη να αναρωτηθεί, να προβληματιστεί, να δώσει τη δική του κατάθεση. Ανάλογα πράττει εξάλλου και ο αντισυμβατικός ήρωάς του καθώς ενδιαφέρεται να προσεγγίσει τα βαθύτερα αίτια με το δικό του εσωτερικό τρόπο και όχι να αποκαλύψει απλά ένα δολοφόνο. Δε θέλει να στιγματίσει ο ήρωας Ψαθάς όπως δεν το επιθυμεί και ο συγγραφέας-δημιουργός του. Ο Αλεξίου με μια ιδιαίτερη γραφή δεν επιχειρεί εκ παραλλήλου να γκρινιάξει όσον αφορά τα κακώς κείμενα ή απλά να σατιρίσει για εντυπωσιασμό. Νομικός ο ίδιος, προσεγγίζει το σημείο όπου ο τύπος και η ηθική συγκρούονται, το αναλύει και το επαναπροσδιορίζει.

Η έννοια του στίγματος και της διαφορετικότητας έχει πολλές διαβαθμίσεις και εκφάνσεις. Η στολή του επαγγέλματός μας, η καταγωγή, ακόμη και ένα φυσικό σημάδι στο πρόσωπο, οδηγούν από μόνα τους την πλειονότητα των ανθρώπων σε έκφραση παγιωμένων απόψεων και στην επικόλληση της χαρακτηριστικής ετικέτας στο μέτωπο αυτού που δεν ακολουθεί τα ειωθότα. Ο Ηλίας είναι σημαδεμένος, γιατί είναι ξένος. Η Καλλιώ έχει την παραμόρφωση στο πρόσωπο, η Φραντσέζα είναι αλκοολική και κακή επιρροή για τα νέα παιδιά.

Σασπένς και λεπτή ειρωνεία διατρέχουν τον κορμό του μυθιστορήματος. Γλώσσα στρωτή, διανθισμένη με την ντοπιολαλιά της Σκύρου όπου οι περιστάσεις το καλούν, αντικομφορμιστές οι ήρωες με κύριο εκπρόσωπο, τον πρωταγωνιστή αστυνόμο Ψαθά. Θα μπορούσε να είναι ποιητής, δεν είναι όμως παρά ένας απλός άνθρωπος που προσπαθεί να τιμήσει με τον τρόπο του το επάγγελμα που έχει επιλέξει. Ίσως γιατί βλέπει πως «όλες οι ανθρώπινες ζωές δεν στοιχίζουν το ίδιο, δεν πονάνε το ίδιο, δεν αντιμετωπίζονται το ίδιο». Γι’ αυτό κι εκείνος κουβαλάει δύο σημειωματάρια μαζί του, πανομοιότυπα: το ένα για τον αστυνομικό, το άλλο για τον άνθρωπο. Ο Ψαθάς βρίσκει τον εαυτό του με αυτό το τέχνασμα, όπως άλλοι ήρωες μη θέλοντας «να κουρσευτούν» καταφεύγουν στην παγανιστική μεταμφίεση, στις αφηγήσεις παραμυθιών, σε ό,τι μπορεί να σημαίνει το δικό τους ποίημα.

Πολλά θα μπορούσε να γράψει κανείς για το Αλάτι κόκκινο και εξ αφορμής αυτού. Δεν είναι όμως αυτό το ζητούμενο. Ο καθένας εξάλλου βρίσκει πάντα το δικά του μηνύματα μέσα από ιστορίες άλλων. Για το τέλος λοιπόν δανείζομαι μία παράγραφο από τα παραμύθια της Ειρήνης που εμβόλιμα παρεμβάλλονται ανάμεσα στην εξέλιξη του μύθου προκρίνοντάς τον με το δικό τους τρόπο.

«Και η Συλβάνα που έβγαζε αγάπη απ’ τον ιδρώτα της, που με κάθε φιλί σακάτευε τον πόνο και σκορπούσε κάθε έγνοια, που κάθε δάκρυ της έφτανε για να ξεχάσει όποιος το έγλειψε τη θλίψη και την πείνα, μοίραζε σε όλους αυτό που είχε πια. Γιατί είχε πολλή αγάπη να δώσει. Και κάθε νύχτα που μοίραζε την αγάπη του κορμιού της, έκανε ακόμα πιο λαμπερό το δέρμα της κι ακόμα πιο δυνατή τη φωτιά των μαλλιών της. Και την αγάπη ζητούσαν πια όλοι οι άντρες, μικροί και μεγάλοι, νέοι και γέροι, παντρεμένοι και ελεύθεροι, γιατί όλοι τη χρειάζονταν. Και έμοιαζαν ζωντανοί και χαρούμενοι για καιρό, σαν να τους άγγιξε ο Θεός και να τους έδειξε την ευτυχία και δούλευαν με χαρά, έπαιζαν με τα παιδιά τους και ήταν τρυφεροί με τις γυναίκες τους»…Σελ. 76-77, από το κεφάλαιο «Τα παραμύθια της Ειρήνης ΙΙ-Συλβάνα».

Αλάτι κόκκινο: ένα μυθιστόρημα που συνδυάζει τον ρεαλισμό της καθημερινότητάς μας με το λυρισμό και το ονειρικό του μύθου, του θρύλου και της αλληγορίας.

Εύχομαι και από εδώ στον Δημήτρη Αλεξίου να είναι καλοτάξιδο!