Να το πάρει το ποτάμι; Ο πονοκέφαλος του οπισθόφυλλου.

Λεπτομέρεια από την εγκατάσταση
της Louise Campbell "Blah, blah, blah"

Αν ρωτήσεις συγγραφείς, οι περισσότεροι θα σου πουν πως είναι πολύ πιο δύσκολο να γράψουν πέντε αράδες για το οπισθόφυλλο, παρά το ίδιο το βιβλίο. Και αν ρωτήσεις  αναγνώστες, οι περισσότεροι θα σου πουν ότι μετά τον τίτλο, το οπισθόφυλλο είναι αυτό που θα τους βοηθήσει στην επιλογή ενός βιβλίου. 

Και πάλι η πρακτική στους ελληνικούς εκδοτικούς οίκους είναι να ζητούν από τον συγγραφέα να γράψει σε δύο ή τρεις διαφορετικές εκδοχές ένα κείμενο που θα μπει στο πίσω μέρος του βιβλίου. Και το ζητούμενο είναι φυσικά να μπορεί να τραβήξει τον αναγνώστη. Πόσο πιστός μπορείς να μείνεις στο ύφος σου και να κερδίσεις και την προσοχή του εν δυνάμει αναγνώστη είναι μια άλλη ιστορία βέβαια. Το θέμα είναι πώς θα γίνει αυτό. Με σοβαρότητα και ειλικρίνεια ή με φανφάρες και τυμπανοκρουσίες; Κακά τα ψέματα, λίγα είναι τα βιβλία που δεν έχουν ανάγκη από τεχνικές μάρκετινγκ, κι αυτά είναι όσα γράφονται από ήδη πολύ γνωστούς συγγραφείς που έχουν το κοινό τους. Βέβαια, η διαφήμιση έχει διάφορες μορφές. Μπορεί να είναι λιτή, ενημερωτική, φλύαρη, άσχετη έως και παραπλανητική. Τα αντίστοιχα ισχύουν και για τα οπισθόφυλλα. Στην προσπάθεια έλξης του αναγνώστη, η μέθοδος που συνήθως υιοθετείται είναι ο εντυπωσιασμός. Και η πιο ανώδυνη (ή με καλές προθέσεις) προσπάθεια να εντυπωσιάσει κάποιος είναι να δείξει το δυνατό του χαρτί (αρκεί να μην είναι μόνο αυτό). Οπότε συνήθως στο οπισθόφυλλο παρατίθενται μία ή δύο σύντομες παράγραφοι από το βιβλίο, ικανές να δημιουργήσουν έντονα συναισθήματα στον αναγνώστη, χωρίς βέβαια να αποκαλύψουν κάτι κρίσιμο για την πλοκή. Μπορεί όμως (το σύνηθες στα περισσότερα είδη λογοτεχνίας) να δίνει εκείνα τα στοιχεία του μύθου που θα κάνουν τον αναγνώστη να κατανοήσει τι πραγματεύεται το βιβλίο που κρατάει στα χέρια του και να θελήσει έτσι να το διαβάσει. Μια άλλη μέθοδος είναι η επιγραμματική αναφορά στους ήρωες. Πέρα από όλα τα παραπάνω στοιχεία όμως, υπάρχει και ο σχολιασμός είτε επώνυμος είτε υιοθετώντας τη φωνή του συγγραφέα-εκδοτικού οίκου. Εδώ έχουμε τις θετικές κριτικές που έχει πάρει το συγκεκριμένο ή κάποιο άλλο έργο του συγγραφέα από ομότεχνούς του, κριτικούς λογοτεχνίας, δημοσιογράφους. Αλλά και σχόλια όπως:"Καθηλωτικό", "θα σας κόψει την ανάσα", "μην το διαβάσετε όταν είστε μόνος στο σπίτι", "η καρδιά σας θα γεμίσει αγάπη", κλπ, κλπ, ανάλογα με το είδος του συγγραφικού έργου. Κάτι σαν τηλεοπτική διαφήμιση, χωρίς όμως την εναλλαγή των εικόνων. Τα σχόλια μπορεί να έχουν και γενικότερου τύπου χαρακτήρα όπως: "το παρελθόν έρχεται να συναντήσει το παρόν", "ανάδειξη του μεγαλείου της ανθρώπινης ψυχής", "μυστικά και ψέματα στοιχειώνουν την πορεία των ηρώων", "αφορμή για σκέψεις πάνω στη χαμένη παιδική αθωότητα", "ένα μάθημα ζωής", "μια σπουδή πάνω στην αγάπη, τη φιλία, τον έρωτα" και ένα σωρό άλλα, ανάλογα με το πόσο ευρηματικός είναι κάποιος. Αφήνω ασχολίαστο αυτό που μας έχει κατακλύσει τελευταία: "Αληθινή ιστορία" ή "βασισμένο σε αληθινά γεγονότα".
Το καλύτερο κατά την άποψή μου είναι ένας φειδωλός συνδυασμός όλων των προηγούμενων.

Φέρνω σαν παράδειγμα το: "Να με φωνάζεις με τ' όνομά σου" του Andrẻ Aciman, μετ. Νίκος Μαντής, εκδόσεις Μεταίχμιο. Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου: "Αν υπάρχει πόνος, φύλαξέ τον, κι αν υπάρχει φλόγα, μην την πνίξεις. Ξεριζώνουμε τόσα πολλά από τους εαυτούς μας για να γιατρευτούμε γρηγορότερα απ' όσο πρέπει, που μέχρι τα τριάντα έχουμε ξοφλήσει. Αλλά πόσο κρίμα να μην αφήνεσαι να νιώσεις, μόνο και μόνο για να μη νιώσεις τίποτα!" Ο Έλιο, ένας δεκαεπτάχρονος στο κατώφλι της ενηλικίωσης. Ο Όλιβερ, ένας νεαρός ερευνητής, φιλοξενούμενος για το καλοκαίρι στο σπίτι των γονιών του Έλιο. Οι δυο τους θα ζήσουν ένα αιφνίδιο, παράφορο ειδύλλιο με φόντο την Ιταλία της δεκαετίας του ΄80. Απροετοίμαστοι για τις συνέπειες της αμοιβαίας έλξης, οι ατέλειωτες καλοκαιρινές μέρες τους παρασύρουν σε εναλλασσόμενα ρεύματα εμμονής, σαγήνης και πόθου. Αψηφώντας τους κινδύνους, οι δυο τους συγκλίνουν προς κάτι που φοβούνται ότι δεν θα ξαναβρούν ποτέ: την απόλυτη σύνδεση με έναν άλλον άνθρωπο.

Πολύ δυνατό το επιλεγμένο κομμάτι μέσα από το μυθιστόρημα, λιτή αλλά πολύ κατατοπιστική η ενημέρωση του αναγνώστη σχετικά με το τι πρόκειται να διαβάσει και να και το "φιλοσοφικό" teaser: η απόλυτη σύνδεση δύο ανθρώπων, ιδανικό ανά τους αιώνες.

Ενημερωτικό, γενικευμένο, αόριστο, παραπλανητικό, εντυπωσιακό, συγκινητικό, φλύαρο, άχρωμο, λειτουργικό,  όποια εντύπωση κι αν δίνει το οπισθόφυλλο, σίγουρα είναι θέμα προσωπικού γούστου του αναγνώστη. Οπότε καλές οι θεωρίες, αλλά τον τελευταίο λόγο τον έχει μόνο αυτός.