Ποιος φίλησε την Τζέιν Έυρ;

Ανάρμοστο βιβλίο; Λύση για κάθε νόσο και ειδικότερα για την υστερία; Δακρύβρεχτο ρομάντζο; Μια βικτωριανή Σταχτοπούτα του 1847 ξεσηκώνει πίσω από ένα ψευδώνυμο. Άτεχνο, κατάληξαν οι κριτικοί όταν αποκαλύφθηκε ότι το μυθιστόρημα Τζέιν Έυρ είχε γραφεί από τη Σαρλότ Μπροντέ που κρυβόταν πίσω από το αμφίφυλο όνομα Κάρερ Μπελ. Τον σάλο τον προκάλεσε πάντως καθώς οι γυναικείες καρδιές που χτυπούσαν κάτω από τους ασφυκτικούς κορσέδες δεν άντεχαν άλλη βικτωριανή υποκρισία.

Ποια είναι η ηρωίδα εξάλλου; Μια ταπεινής καταγωγής άσχημη κοπέλα που επιδιώκει την ανεξαρτησία της. Κατά πόσον η ανεξαρτησία επιτυγχάνεται με την απόκτηση χρημάτων και ενός συζύγου; Για την Τζέιν δεν είναι θέμα ασπασμού φεμινιστικών θεωριών, αλλά προσπάθεια εξεύρεσης προσωπικής λύσης σε ένα θέμα. Ριζοσπαστικό το μυθιστόρημα στον καιρό του στο σημείο που διαπραγματεύεται την ικανότητα της γυναίκας να κρίνει. Το πάθος που ξεχειλίζει είναι άραγε το φάρμακο απέναντι στον Βικτωριανό ευνουχισμό;

Η Τζέιν θέλει να καλυτερέψει τον εαυτό της ηθικά, αλλά προκρίνει, ως συντηρητική φεμινίστρια, να το κάνει σε ένα υγιές και ήρεμο περιβάλλον, δε θα το πράξει στους δρόμους ούτε σε μία άχρωμη πανσιόν. Προσπαθεί να συνταιριάξει τον νόμο και την ηθική καταλήγοντας στο ότι ηθικό είναι τελικά να κάνεις το νόμιμο, όταν κρίσιμες περιστάσεις το καλούν. Δε θα αποφύγει όμως τον νόμο της φύσης. Το ίδιο το κείμενο της Μπροντέ είναι μια συνεχής διαμάχη της γυναικείας φύσης ανάμεσα σε αυτά με τα οποία γαλουχήθηκε και σε αυτά που νιώθει.

Η Τζέιν Έυρ στους δικούς μας καιρούς δε μεταλαμπαδεύει την επανάσταση της γυναίκας. Ίσως μάλιστα να προκαλούσε και ένα ειρωνικό μειδίαμα σε όσους θα εξορίσουν το ανάγνωσμα στο σκοτεινό υπόγειο. Κι από την άλλη θα είναι αυτοί οι ίδιοι που θα κατέβουν ψηλαφητά τα σκαλιά για να διαβάσουν στο μισοσκόταδο ό,τι απέπεμψαν.

Κλασσικό πια, όπως τα ρούχα και η επίπλωση. Κάτι δηλαδή διαχρονικό είτε αφομοιώνεται στο προσωπικό γούστο είτε όχι. Ποιος φιλάει λοιπόν την Τζέιν Έυρ επί 165 χρόνια; Τι είναι αυτό που κάνει τα δύσπιστα στριφνά χείλη να μαλακώνουν και τα άγρια μάτια να γίνονται ονειροπόλα; Ίσως το πείσμα και το πνεύμα της ηρωίδας. Η προσωπική αίσθηση δικαιοσύνης. Το ότι η γυναίκα δεν είναι παρακολούθημα του οίκου, μηχανή αναπαραγωγής και ο προσωπικός κουμπαράς της αρσενικής ευμάρειας. Το μυθιστόρημα αναφέρεται σε μία εποχή όπου η θηλυκή ύπαρξη δεν έχει ανάγκες, επαγγελματικά είναι ικανή μόνο για τη θέση μιας δασκάλας ή μιας γκουβερνάντας, η σεξουαλική ευχαρίστηση είναι αποκλειστικά ανδρική υπόθεση. Γυναίκες που φέρονται διαφορετικά πάσχουν από υστερία, κάτι που στο αμέσως επόμενο στάδιο οδηγεί στον χαρακτηρισμό «τρελή».

Κι έρχεται η Σαρλότ Μπροντέ που στην ουσία γράφει τον δικό της βίο και πολιτεία. Κι αν η κατάληξη της ζωής της είναι κάθε άλλο παρά αίσια, η πολύπαθη ηρωίδα της βρίσκει την ευτυχία στην αγκαλιά του αγαπημένου της κύριου Ρότσεστερ. Αφού τα κατάφερε η Τζέιν, ταπεινή και άσχημη, γιατί όχι όλες οι υπόλοιπες;

Ας βάλουμε μια σταγόνα δικαιοσύνη, μία ακόμη εγκράτεια, κάτι λίγο από ανώτερο και αιχμηρό πνεύμα που εξιτάρει πάντα τους άνδρες -κακά τα ψέματα, όλοι μαγεύονται από μια πνευματώδη γυναίκα, έστω και πρόσκαιρα-και φυσικά μια υπερβολική ποσότητα πάθους και υποβόσκουσας λαγνείας. Κλασσική συνταγή για να μουσκέψουν τα σεντόνια. Η καρδιά ζητάει πάντα ευχαρίστηση.