Ευτυχία Κανάρη: Θάνατος, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας

Η Ζωή και ο Άγγελος. Ο Αρχάγγελος και η Συννεφένια του. Εννιά χρονών παιδιά όταν ανακαλύπτουν πως ο καθένας κρατάει στα χέρια του το μισό του άλλου. Σε ένα χορταριασμένο χωράφι στην Αίγινα, εκεί που τους περιμένουν τα αστρολούλουδα να στολίσουν αθώα παιδικά κεφάλια. Υπάρχουν όμως κι η Άννα κι ο Αντώνης, παιδιά κι αυτά, για τόσο λίγο. Εκεί στον Ανθόκηπο, όλα αρχίζουν κι όλα τελειώνουν.

«Από τότε τρέχαμε μαζί με τη Ζωή. Από τότε έτρεχε ξωπίσω μας και η φωτιά…Μα δε φτάναμε ποτέ μαζί εκεί που θέλαμε. Όλα μας τα όνειρα έπαιρναν φωτιά, από τότε…». Χρόνια μετά, στο δωμάτιο ενός νοσοκομείου, ο Άγγελος ανατρέχει στο παρελθόν του, αυτό που βρίσκεται πληγωμένο ανεπανόρθωτα σε ένα κρεβάτι δίπλα του. Ένα κορμί ταλαιπωρημένο, ένα πρόσωπο παραμορφωμένο.

«Αλλόκοτη η φύση. Ακόμα και στα ανθισμένα της αστέρια χάρισε αγκάθια. Για να γαντζώνονται στα ανέμελα σύννεφα και να μην πέφτουν». Γιατί τα αστρολούλουδα του παιδικού κήπου από σύμβολο ανεμελιάς έγιναν σημάδι, μια ανεξίτηλη σφραγίδα που πέρασε στην ψυχή του Άγγελου και στο σώμα της Ζωής, παίρνοντας εκεί τη μορφή ενός ταλαιπωρημένου ξωτικού.

«Είναι πόνος οξύς το να αισθάνεσαι “μικρός” καθώς μεγαλώνεις, επειδή για τα σημάδια που κάποτε δε διάβασες, κάτι όμορφο δε θα μεγαλώσει ποτέ…Και για να αντέξεις τον οξύ πόνο, γίνεσαι σκληρός, βουβός, έρημος, ξύλινος, μόνος…» Ο Άγγελος επιλέγει να κόψει τις ρίζες των δέντρων του απαντώντας στην επιλογή άλλων -ή της μοίρας ίσως;- να πάρουν μακριά τη ζωή, τη Ζωή του. Το παρελθόν είναι όμως μέσα του, σιωπηλό, σε αναμονή.

«Ποιες λέξεις θα μπορούσαν να δηλώσουν με σαφήνεια την ασάφεια των συναισθημάτων που μπορεί να φέρει μια στιγμή ηλεκτρισμένη και νοτισμένη με το άρωμα του παρελθόντος; Ίσως όλα τα παράγωγα και τα συνώνυμα της σιωπής…» Ένα τραγούδι αγαπημένο, στίχοι-καμπανάκια που δίνουν το σήμα του κινδύνου. Αξίζει όμως η δεύτερη ευκαιρία όσο την απολαύσει κανείς. Όσο το τυπικό της λογικής παραχωρεί μεγαλόκαρδα τη θέση του στο συναίσθημα μέχρι να βαρεθεί το παιχνίδι και να ορίσει νέους κανόνες. Το ανόσιο των άλλων γίνεται βρόγχος ξανά. Ένα έγκλημα του οποίου ο υπαίτιος έχει το ακαταλόγιστο και που η λογική επαναφέρει επίμονα.

Η γραφή της Ευτυχίας Κανάρη μού έκανε εντύπωση από τις πρώτες γραμμές της. Κατέχει την ικανότητα να μεταφέρει την ένταση αισθήσεων και συναισθήσεων χωρίς ίχνος μελοδραματισμού. Απλά και ατόφια. Μια γραφή που απεχθάνεται την υπερβολή. Κατά την πρώτη και τη δεύτερη ανάγνωση του μυθιστορήματος είχα την αίσθηση μιας φιλικής παρουσίας. Ήταν σαν να παρακολουθούσα την ίδια τη συγγραφέα καθώς δημιουργούσε την πλοκή της αποτραβηγμένη στον μαγικό κόσμο που όλοι όσοι ασχολούνται με τη γραφή γνωρίζουν τα θέλγητρά του. Παρατηρούσα την αλλαγή στις δικές της κινήσεις και περίμενα τη στιγμή που θα σηκώσει το κεφάλι χαμογελώντας μυστηριακά για να επιστρέψει ευθύς αμέσως στη συνομιλία με τους ήρωές της.

Μια συνομιλία όπως αυτή, ένα από τα πιο αγαπημένα μου σημεία:

«Να με κάνεις ό,τι θέλεις εσύ! Να με πάρεις κοντά σου και να μην ανησυχήσεις αν με πιάσεις σιωπηλό. Θα είναι επειδή δε σου ταιριάζουν οι λέξεις που ως τώρα έχω μάθει. Θα είναι που δε θέλω να μάθω άλλες, που δε θέλω να μιλάω άλλο πια. Γιατί τόσα χρόνια που μιλούσα, τίποτα δεν έχω πει. Για να έρθω απόψε και να ζωγραφίσω πάνω στα μαλλιά σου τις εικόνες που με τόσον πόνο έχω συλλέξει… Να με κάνεις ό,τι θέλεις εσύ! Κι ας μη σου το λέω με λόγια. Κι ας μη με ακούς. Κι ας θαμπώνουν οι μορφές μας στο σκοτάδι. Τα χέρια μας, τα μάτια μας, τα χείλη μας, συζητούν για όλα όσα ποτέ δε θα ακουστούν. Για όλα όσα με μάγεψες για να λέω…δίχως λέξεις…»

Ακόμη και τα ονόματα των βασικών ηρώων έχουν τη σημειολογία τους σε αυτό το μυθιστόρημα. Ο Άγγελος συνοδεύει τον δρόμο της ηρωίδας σαν ένας Αρχάγγελος κριτής κρατώντας το μέτρο και προσπαθώντας να ισορροπήσει τη δύσκολη πορεία της δικής της ζωής. Είναι πάντα στη σκέψη της είτε βρίσκονται μαζί είτε χώρια θυμίζοντάς της εκείνες τις στιγμές που και οι δύο κυνήγησαν τα σύννεφα, τη δική τους Ουτοπία. Κι ο ίδιος ο Άγγελος είναι ο αυστηρός αρχάγγελος της δικής του ζωής, χωρίζοντας τους ανθρώπους σε αυτούς που έζησαν φορτωμένοι ανομήματα άλλων ή που έζησαν μέσα στη δική τους «ευσέβεια» κι ας ήταν αυτή μέσα στην απομόνωση. Η Ζωή πάλι είναι για τον Άγγελο, ό,τι φέρνει μαζί το όνομά της. Η δική του ζωή. Το κομμάτι του εαυτού του που τον κάνει να αναπνέει ακόμη κι όταν ο ίδιος έχει κτίσει τα τείχη γύρω του. Αυτά που νομίζει πως έχτισαν άλλοι, έρμαιο το είναι του στις αποφάσεις που πήραν εκείνοι, μια μαριονέτα στα χέρια μιας δύναμης κι αυτός παιχνίδι που βγήκε από το κουτί του για να επιτελέσει μόνο ένα σκοπό και μετά να σπάσει. Ο θάνατος θα υποκαταστήσει μια ολόκληρη εποχή στη δική του θεώρηση του γίγνεσθαι, μέχρι να επιστρέψει στον Ανθόκηπό του, την Εδέμ της Αρχής και του Τέλους.

Θα δώσω λοιπόν και από εδώ συγχαρητήρια στην Ευτυχία Κανάρη και φυσικά ευχές για δημιουργίες ψυχής.

Ο σύνδεσμος για να διαβάσετε σε ελεύθερη ψηφιακή μορφή το «Θάνατος, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας».

Τα κείμενα σε πλάγια γραφή είναι αποσπάσματα από το μυθιστόρημα.